KTO GŁOSOWAŁ NA HITLERA? (na podstawie wyników wyborów z roku 1930 i 1932)Wybory do Reichstagu 1930 Zespół skupiony wokół Jürgena W. Faltera, badacza zagadnień wyborczych, na początku lat dziewięćdziesiątych sporządził najobszerniejszą jak dotąd analizę tego przesunięcia wyborczych preferencji.
Wybory 14 września zwielokrotniły poparcie dla NSDAP z 2,6 do 18,3 proc. – liczba jej mandatów poselskich wzrosła z 12 do 107. Tym samym NSDAP stała się drugą co do wielkości (po SPD) frakcją w Reichstagu. Mimo czerwcowego wyniku 14,4 proc. uzyskanego w Saksonii tak wielki sukces był zaskoczeniem zarówno dla stronników, jak i przeciwników partii nazistowskiej. NSDAP uruchomiła największą migrację wyborców w dziejach niemieckiego parlamentaryzmu i teraz również na szczeblu Rzeszy stała się siłą polityczną, której nie sposób było już ignorować.
Jak wynika z tych obliczeń, 24 proc. wyborców NSDAP stanowiły osoby wcześniej nieuczestniczące w wyborach, 22 proc. dawniejsi wyborcy DNVP, 18 proc. osoby wywodzące się z obozu liberalnego, a 14 proc. – z socjaldemokratycznego. Ujmując to inaczej: w porównaniu z rokiem 1928 DNVP straciła na rzecz NSDAP 31 proc. swoich wyborców, z grupy niebiorącej udziału w wyborach odpłynęło 14 proc., od liberałów 26 proc., a od socjaldemokratów 10 proc. Największe procesy migracyjne nastąpiły zatem, jak wykazała analiza, od partii konserwatywnych i liberalnych w stronę NSDAP
Badacze z zespołu Faltera wskazali ponadto wiele trendów, charakterystycznych w kolejnych latach także dla sukcesów NSDAP. Mężczyźni wybierali partię nazistowską znacząco częściej niż kobiety. Jeszcze wyraźniejsza linia podziału istniała między wyznaniami: prawdopodobieństwo, że protestant wybierze NSDAP, było w roku 1930 dwukrotnie większe niż oddanie takiego głosu przez katolika.
Jedną czwartą wyborców NSDAP stanowili robotnicy, 40 proc. przypadało na warstwę średnią (a obie te grupy społeczne miały w przybliżeniu jednakowy udział w całej populacji). Wyraźne preferencje na korzyść NSDAP istniały wśród „dawnego stanu średniego”, to znaczy osób prowadzących samodzielną działalność, rzemieślników i rolników, natomiast pracownicy umysłowi i urzędnicy państwowi wykazywali dla NSDAP sympatię nie większą niż średnio cała populacja
Wśród robotników na partię tę głosowali przede wszystkim czeladnicy, robotnicy rolni oraz robotnicy z małych firm i z sektora usługowego – mniej chętnie natomiast robotnicy z zakładów przemysłowych, którzy pozostali bazą partii lewicowych. Z omawianej analizy wynika, że NSDAP, mimo pewnych niuansów, była w Niemczech jedyną partią atrakcyjną dla wszystkich warstw społecznych i dla obu wyznań; mogła więc mienić się partią ogólnonarodową
Polityczna motywacja wyborców miała związek z trwającym od przełomu 1929/1930 kryzysem gospodarczym. Przy czym masowy napływ wyborców ku NSDAP należy traktować nie tyle jako bezpośredni skutek materialnego zubożenia, co raczej jako reakcję na brak zdecydowanych działań antykryzysowych ze strony rządu oraz na praktykę systemu prezydialnego: rząd, nie mając już oparcia w parlamencie, brnął w kryzys, nie próbując włączyć do swojej polityki szerokich warstw wyborczych
Jest rzeczą istotną, że masy popierające NSDAP rekrutowały się głównie z tych kręgów społeczeństwa, które już w latach dwudziestych, wskutek erozji środowisk liberalnych i konserwatywnych, zerwały więź z określonymi partiami i zaczęły szukać dla siebie nowej orientacji politycznej. Antydemokratyczne nastawienie konserwatywnej DNVP oraz sceptyczna wobec demokracji postawa narodowo-liberalnej DVP ułatwiły im zmianę preferencji z umiarkowanie prawicowych na ultraprawicowe. Pomostem, który w trakcie tej radykalizacji wiódł ku obozowi skrajnej prawicy były pewne zasadnicze elementy wspólne dla całej prawicy: antysocjalizm (w rozumieniu marksistowskim, typu uspołecznienie środków produkcji itp), nacjonalizm, militaryzm i antysemityzm.
Co więcej, NSDAP w odróżnieniu od innych ugrupowań ultraprawicowych przedstawiła napływającym ku niej masom szeroką ofertę na terenie całej Rzeszy – szeroką ideologicznie i organizacyjnie. NSDAP nie była jedynie partią, bo dysponowała własnymi bojówkami paramilitarnymi (SA i SS), a liczne tworzone przy niej organizacje dawały ludziom alternatywę wobec innych organizacji i zrzeszeń reprezentujących wycinkowe interesy, tracących na znaczeniu w okresie kryzysu
Wybory do Reichstagu 1932 rok
W wyborach do Reichstagu 31 lipca narodowi socjaliści zdobyli 37,4 proc. głosów, co dało im 230 mandatów poselskich. Stali się najsilniejszą partią w Reichstagu. Jednocześnie DNVP i drobniejsze partie prawicowe zostały zdziesiątkowane na tyle mocno, że nie sposób było utworzyć prawicowej większości: DNVP osiągnęła wynik 6,2 proc. (zamiast 7 proc. w roku 1930), zaś „pozostałe” tylko 13,8 proc. głosów.
Dramatyczne spadki procentowe nastąpiły wśród partii liberalnych: DVP otrzymała tylko 1,2 proc., DStP zaledwie 1 proc. (w 1930 roku miały odpowiednio 4,7 i 3,8 proc.). Katolickie partie Centrum i BVP sumarycznie polepszyły swój wynik z 14,8 do 16,2 proc. Natomiast w obozie lewicowym doszło do roszady: socjaldemokracja zamiast poprzednich 24,5 dostała tylko 21,6 proc., zaś wynik komunistów zwiększył się z 13,1 do 14,5 proc.
Jak wykazuje analiza, której dokonał wspomniany zespół skupiony wokół Jürgena W. Faltera, tym razem wśród zwolenników NSDAP 12 proc. stanowiły osoby, które uprzednio nie wzięły udziału w wyborach, 6 proc. poprzednio głosowało na DNVP, 8 proc. na którąś z liberalnych partii DStP i DVP, 10 proc. na SPD i wreszcie niemało, bo 18 proc., na „pozostałe” partie, które straciły na rzecz NSDAP niemal połowę swoich wyborców. W trakcie migracji wyborców konserwatywnych i liberalnych ku skrajnej prawicy rozliczne partie z marginesu odegrały rolę „pośredniego żywiciela”.
Podobnie jak w roku 1930, odnosząc swój pierwszy sukces, NSDAP miała teraz wśród swoich wyborców ponadprzeciętny odsetek mężczyzn i protestantów; stosunkowo wielu z nich reprezentowało „dawną klasę średnią” (rzemieślnicy, handlarze detaliczni i chłopi), mieszkali zaś raczej na wsi niż w miastach. Ogólnie biorąc, NSDAP ponownie zdołała na dużą skalę przyciągnąć wyborców ze wszystkich warstw i kręgów ludności
#jfe #polityka #fuhrer #ciekawostkihistoryczne