Wstęp
Prywatyzacja w Chile i Wielkiej Brytanii, która rozpoczęła się w latach 70. i 80. ubiegłego wieku, jest zazwyczaj uważana za pierwszą politykę prywatyzacyjną we współczesnej historii. Kilku badaczy znalazło wcześniejsze przypadki. Niektóre analizy ekonomiczne prywatyzacji wskazują na częściową sprzedaż przedsiębiorstw państwowych realizowaną w Niemczech adenauerskich na przełomie lat 50. i 60. ubiegłego wieku jako pierwszy program prywatyzacji na dużą skalę, a inne twierdzą, że choć ograniczona do jednego sektora, denacjonalizację stali w Wielkiej Brytanii na początku lat 50. należy uznać za pierwszą prywatyzację.

Żadna ze współczesnych analiz ekonomicznych dotyczących prywatyzacji nie uwzględnia ważnego, wcześniejszego przypadku: polityki prywatyzacyjnej prowadzonej przez partię nazistowską w Niemczech. Co zaskakujące, współczesna literatura poświęcona prywatyzacji oraz najnowsza literatura dotycząca dwudziestowiecznej niemieckiej gospodarki i historii niemieckich przedsiębiorstw publicznych ignorują ten wczesny przypadek prywatyzacji.

Mało tego; nacjonalizacja była ważną kwestią w Niemczech na początku lat 30. XX wieku, a inne kraje również doświadczyły nacjonalizacji w tej dekadzie, niezależnie od tego, czy była ona związana z Wielkim Kryzysem, czy nie. Jednak w połowie lat 30. tylko Niemcy skręcili ku polityce prywatyzacyjnej!!! Kiedy naziści doszli do władzy, nie trzeba było długo czekać, aż rząd wyda oficjalne oświadczenia przeciwko nacjonalizacji. W dniu 12 lutego 1933 r. pan Bang, ważny doradca w zespole Alfreda Hugenberga, sekretarz stanu ds. gospodarki publicznej, oświadczył że

„polityka nacjonalizacji prowadzona w ostatnich latach zostanie powstrzymana. Przedsiębiorstwa państwowe zostaną ponownie przekształcone w firmy prywatne”

w latach 1934-1937 w Niemczech przeprowadzono różne operacje prywatyzacyjne. Można je podzielić na pięć różnych sektorów: kolej, hutnictwo i górnictwo, bankowość, budownictwo okrętowe i linie żeglugowe
Koleje
W latach 30-tych XX wieku Niemieckie Koleje Państwowe (Deutsche Reichsbahn) były największym pojedynczym przedsiębiorstwem publicznym na świecie, skupiającym większość usług kolejowych działających na terenie Niemiec. Zgodnie z niemieckim budżetem
na rok budżetowy 1934/5, akcje uprzywilejowane dotyczące kolei zostały sprzedane przez państwo. Motywacja tej sprzedaży została skomentowana w The Economist:

„Ponieważ przychody pozostają mniej więcej takie same jak w ubiegłym roku, zwiększone wydatki są pokrywane przez sprzedaż Rm. [Reichsmarks] 220 milionów akcji preferencyjnych dla kolei państwowych, w porównaniu z zeszłoroczną równowartością 100 milionów Rm."

Sektor stali i górnictwa.
W 1932 roku rząd niemiecki kupił ponad 120 milionów marek akcji Gelsenkirchener Bergwerks, najsilniejszej firmy w ramach Vereignite Stahlwerke AG (Zjednoczonej Huty). W tym czasie Zjednoczona Huta była drugą co do wielkości spółką akcyjną w Niemczech (największą była Farben Industrie AG). Państwo przejęło akcje po cenie 364% ich wartości rynkowej. Wkrótce po przejęciu władzy przez Partię Nazistowską, United Steelworks zostało zreorganizowane w taki sposób, że większościowy pakiet 52 procentowy rządu został przekształcony w pakiet poniżej 25 procent, co w niemieckim prawie nie wystarcza już, by dać rządowi jakiekolwiek przywileje w zakresie kontroli nad przedsiębiorstwami. Fritz Thyssen, który zajmował czołową pozycję w United Steelworks, był jednym z dwóch czołowych przemysłowców, którzy udzielili wsparcia Partii Nazistowskiej, zanim osiągnęła ona polityczną dominację.

W 1936 r. gubernator sprzedał swój pakiet akcji o wartości około 100 milionów Rm, do United Steelworks. Według Kruka, operacja ta była największą pojedynczą sprzedażą do końca 1936 roku – w procesie „pośredniej konsolidacji” (długu publicznego), w którym prywatyzacja została wykorzystana jako narzędzie konsolidacji długu. Po zakończeniu tej operacji prywatyzacyjnej państwo nie zachowało własności w United Steelworks

Spółka Vereinigte Oberschleschische Hüttenwerke AG skoncentrowała całą produkcję metali w górnośląskim przemyśle węglowym i stalowym. Seehandlung (pruski bank państwowy zależny od Reichsbanku) był właścicielem 45% tego przedsiębiorstwa; udziały te zostały otrzymane w zamian za kompensatę zadłużenia spowodowanego restrukturyzacją przedsiębiorstwa. Pozostałe udziały były własnością CastellengoAbwerh, jednej z najważniejszych górnośląskich kopalń węgla kamiennego. Stolica Castellengo była własnością Ballestremu. W połowie 1937 roku, 6,75 miliona Rm. państwowych akcji zostało sprzedanych do Castellengo, a następnie spółka była w pełni prywatna.
Sektor bankowy
Przed krachem w 1929 r. państwowe banki komercyjne stanowiły co najmniej 40 procent ogółu aktywów wszystkich banków, a jeden z pięciu dużych banków komercyjnych, Reichs-Kredit-Gesellschaft, był własnością publiczną. Państwo uczestniczyło w reorganizacji sektora po krachu banku w 1931 r., inwestując ok. 500 mln Rm., a większość dużych banków znalazła się pod kontrolą państwa. Według szacunków Hjalmara Schachta, prezesa Reichsbank i ministra gospodarki, przedstawionych w 1934 r. przed komisją śledczą ds. bankowości, około 70% wszystkich niemieckich banków korporacyjnych było kontrolowanych przez Rzeszę.
Za pośrednictwem Reichsbank lub Golddiskontbank rząd posiadał znaczne udziały w największych bankach56: 38,5% w Deutsche Bank und Disconto-Gesellschaft (od tej pory Deutsche Bank), 71% w Commerz-und Privatbank (od tej pory Commerz-Bank) oraz 97% w kapitale Dresdner Bank.

Po tym, jak sektor bankowy został poddany nowym i surowym ograniczeniom regulacyjnym i instytucjonalnym (szczegółowe informacje na temat prac Komitetu Bankowego i procesu regulacyjnego znajdują się w rozdziale 3), rząd chciał pozyskać pieniądze z prywatyzacji, jak wskazano w The Economist i The Banker. Commerz-Bank został zreprywatyzowany poprzez sprzedaż kilku akcji w latach 1936-7. Te akcje wynosiły 57 milionów Rm., a największą pojedynczą transakcją była sprzedaż 22 milionów Rm. w październiku 1936. Deutsche Bank został zreprywatyzowany w kilku operacjach, które zostały skutecznie zrealizowane w latach 1935-7. Największą z nich było odkupienie w marcu 1937 r. akcji będących jeszcze w posiadaniu Golddiskontbank.
Akcje te wynosiły 35 mln Rm. a Deutsche Bank umieścił je wśród swoich klientów. W sumie reprywatyzacja akcji Deutsche Bank wyniosła 50 mln Rm.60 Ostatecznie reprywatyzacja objęła również Dresdner Bank w sprzedaży kilku akcji w latach 1936-7. Te akcje wynosiły 141 milionów Rm., a największa pojedyncza sprzedaż wyniosła 120 milionów Rm. we wrześniu 1937. Pod koniec tych wszystkich operacji państwo nie zachowało już własności w tych trzech bankach.
Budownictwo okrętowe
W marcu 1936 r. grupa kupców z Bremy zakupiła pakiet akcji spółki Deutschen Schiff-und Machisnenbau AG Bremen ‘Deschimag’ (Niemiecka Spółka Budowy i Techniki Okrętowej). Akcje te przeszły na własność państwa z powodu pożyczki zamiennej. Sprzedaż wyniosła 3,6 mln Rm., i nie została zachowana żadna własność państwowa. Kruk włącza tę operację do procesu ‘konsolidacji pośredniej
Linie żeglugowe
W 1932 r. państwowy Norddeutscher Lloyd przejął większość sprzedaży przedsiębiorstw żeglugowych Hamburg-SüdAmerika i Hansa Dampf. We wrześniu 1936 r. publiczne akcje przedsiębiorstwa żeglugowego Hamburg-SüdAmerika zostały sprzedane konsorcjum hamburskiemu. Sprzedaż akcji wyniosła 8,2 mln Rm.Podobnie jak w przypadku sprzedaży Deschimagu, Kruk włączył tę sprzedaż do procesu konsolidacji zadłużenia. W połowie 1937 r. Norddeutscher Lloyd sprzedał swoje pozostałe akcje Hansa Dampf konsorcjum składającemu się z Deutsche Bank i Berliner Handels-Gesellschaft. Sprzedaż akcji wyniosła 5 mln Rm. Po tej sprzedaży nie zachowano własności państwowej ani w HamburguSüd-Amerika, ani w Hansa Dampf.

Germa Bel "Prywatyzacja w nazistowskich Niemczech"
#historia #jfe #trzeciarzesza